Kοινωνικά Μέσα Δικτύωσης: Ερχόμαστε πιο κοντά ή απομακρυνόμαστε;
Ελευθερία Α. Ελβανίδη
PgCert, BSc, ΜSc – Kλινική Ψυχολόγος
Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) έχουν γίνει ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο της σημερινής ‘‘τεχνολογικής’’ εποχής και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ξεκίνησαν ως εργαλείο διευκόλυνσης και βελτίωσης της επικοινωνίας και ενημέρωσης. Μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου είναι πλέον εφικτό να επικοινωνούμε με φίλους, με την οικογένειά μας και με ανθρώπους από κάθε γωνιά της Γης, αψηφώντας γεωγραφικές αποστάσεις. Επίσης μπορέσαμε να επεκτείνουμε τις γνώσεις μας, να αναζητήσουμε κάθε είδους πληροφορίες και να μοιραστούμε κοινά ενδιαφέροντα μέσω των διάφορων πλατφόρμων που παρέχονται. Συνεπώς, μπορούμε να μιλήσουμε για πραγματικά οφέλη της δημιουργίας και χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Παρόλα αυτά, στις μέρες μας με την ολοένα και συχνότερη εμφάνιση και ραγδαία εξέλιξη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, επικρατεί η ανησυχία ότι πολλοί άνθρωποι υποκαθιστούν τις κοινωνικές σχέσεις με εικονικές σχέσεις μέσα σε έναν κόσμο φτιαγμένο διαδικτυακά. Ενώ κύριος στόχος ήταν η ενίσχυση των σχέσεων και της επικοινωνίας, σήμερα πολλές έρευνες εστιάζουν στα μειονεκτήματα και τους κινδύνους που κρύβονται στη διαρκή και συνεχή χρήση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, με σημαντικότερο την αρνητική επιρροή που ασκούν στην αυθεντικότητα των διαπροσωπικών σχέσεων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποξένωση και απομόνωση μας από τον ‘‘πραγματικό κόσμο’’.
Με το Facebook και το Twitter να έχουν μετατραπεί σε κολοσσοί του ψηφιακού κόσμου μετρώντας εκατομμύρια χρήστες, πλέον όχι μόνο της νέα γενιάς αλλά και ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 50), είναι επόμενο να βλέπουμε την διαπροσωπική σχέση να αναπτύσσεται σε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, σε ένα πλαίσιο στο οποίο ο αριθμός των ‘‘like’’ είναι σημαντικότερος από τις πραγματικές συναντήσεις και γνωριμίες. Η επικοινωνία με φρενήρεις ρυθμούς μέσω του Facebook, Τwitter, και των γραπτών μηνυμάτων «οδηγούν σε μία ψυχοπαθολογική συμπεριφορά» , γράφει στο νέο της βιβλίο «Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other» η Sherry Turkle, καθηγήτρια στο ΜΙΤ, η οποία πρωτοστατεί στην επίθεση κατά των νέων μορφών επικοινωνίας. Η θέση της δρος Turkle είναι απλή: η τεχνολογία απειλεί να κυριαρχήσει επί της ζωής μας και να μας απομονώσει από την επαφή με τους άλλους ανθρώπους.
Ερευνητικά, έχει αποδειχθεί ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι άνθρωποι προβάλλουν τις καλύτερες και πιο ενδιαφέρουσες πλευρές τις προσωπικότητάς τους. Η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η συναισθηματική αδυναμία, οι αρνητικές πεποιθήσεις που έχει κανείς για τον εαυτό του και οι ανασφάλειες κρύβονται, με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολο να δημιουργηθεί μια ουσιαστική σχέση με βάθος, αναγνώριση και κυρίως απόλυτη αποδοχή. Οι διαδικτυακές φιλίες υποκαθιστούν τις φιλίες στην πραγματική ζωή, κοστίζοντας την εμπειρία, την αλληλεπίδραση, την οικειότητα και τις κοινές εμπειρίες σε πραγματικό χρόνο.
Οι πραγματικές σχέσεις στη ζωή μας είναι εξαιρετικά απαραίτητες όχι μόνο για την καθημερινή επαφή και επικοινωνία, αλλά για τη συναισθηματική και σωματική εγγύτητα. Το άγγιγμα, η οπτική επαφή και η αίσθηση ενός αρώματος δε μπορούν να αναπληρωθούν διαδικτυακά. Οι σωματικές αισθήσεις δίνουν στους ανθρώπους την αίσθηση της αγάπης, της οικειότητας και της εμπιστοσύνης. Μέσα από ένα άγγιγμα, μια αγκαλιά και ένα χάδι εκκρίνεται η ωκυτοκίνη και η σερετονίνη, ορμόνες της αγάπης και της χαράς, που παράγονται στον εγκέφαλο και βοηθούν στη δημιουργία κοινωνικών δεσμών χτίζοντας σχέσεις εγγύτητας και εμπιστοσύνης. Η δεκτικότητα προς τους άλλους, η ευκολία στη σύνδεσή μας μεταξύ μας, η ενσυναίσθηση και η αποδοχή τους είναι όλα αποτελέσματα μιας ουσιαστικής κοινωνικής επαφής.
Ακόμη, παρατηρείται συστηματικά ότι οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις σηματοδοτούνται, και κάποιες φορές ίσως και να σχηματίζονται μέσω της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Υπό το πρίσμα της Ψυχολογίας, τα άτομα φαίνεται να γίνονται ολοένα και πιο επιρρεπή στη χρήση τέτοιου είδους ιστότοπων (facebook, twitter, instagram, κ.λ.π.), πλέον όχι μόνο για επικοινωνία αλλά κυρίως για προβολή και συχνά ακόμη και για γνωριμία ενός συντρόφου ή δημιουργία νέων φιλικών σχέσεων, με αποτέλεσμα να σταματούν να επενδύουν ολοκληρωτικά, με όλες τους τις αισθήσεις, σε μια ουσιαστική προσωπική σχέση, εμπειρία και στιγμή της ζωής τους.
Σε αυτό το σημείο είναι ίσως αναγκαίο να αναλογιστούμε και τη σχέση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της κατάθλιψης που έχει ευρέως μελετηθεί. «Κανείς δε συνδέεται στο Facebook για να νιώσει θλιμμένος ή μόνος». Όμως, μια νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Michigan και του ψυχολόγου Ethan Kross συμπεραίνει ότι «Μας κάνει να αισθανόμαστε ακριβώς έτσι». Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι ένας από τους πιο ισχυρούς προγνωστικούς παράγοντες για τη θετική ψυχική υγεία καθώς, οι κοινωνικές επαφές και η συναισθηματική υποστήριξη από τους άλλους φαίνεται ότι μπορούν να μας προστατέψουν από ψυχικές και σωματικές παθήσεις. Όπως αφιερώνουμε χρόνο σε όλα αυτά που είναι σημαντικά στη ζωή μας, έτσι και οι σχέσεις, φιλικές ή ερωτικές, εάν δεν προσπαθήσουμε και δεν πάρουμε τον κατάλληλο χρόνο, δε θα έχουμε την χαρά να γνωρίσουμε ουσιαστικά τον άλλον, αλλά πάνω απ όλα τον ίδιο μας τον εαυτό!
